Uprawa soi w Polsce

Poleć
Udostępnij
Autor tekstu: dr hab. Mariola Staniak, prof. nadzw., mgr Anna Stępień IUNG-PIB w Puławach | redakcja@agropolska.pl
21-04-2018,7:00 Aktualizacja: 28-04-2018,13:01
A A A

Duże zapotrzebowanie na białko, niezbędne dla krajowej produkcji mięsa wieprzowego, drobiowego, jaj i mleka sprawia, że wzrasta zainteresowanie rolników zwiększeniem uprawy roślin strączkowych, w tym również soi. Problem tylko, że soja lubi ciepło, a z tym u nas bywa różnie.

Soja to roślina niezwykle ważna dla rolnictwa na całym świecie. Odgrywa ogromną rolę, zarówno w żywieniu ludzi, jak i zwierząt. Jej nasiona zawierają około 40 proc. białka o korzystnym składzie aminokwasowym i 20 proc. tłuszczu, z którego połowę stanowią nienasycone kwasy tłuszczowe, obniżające poziom cholesterolu we krwi. Są też źródłem wielu cennych związków chemicznych, takich jak np. błonnik, lecytyna, witaminy, sole mineralne i antyoksydanty. Pod względem powierzchni uprawy soja zajmuje czwarte miejsce na świecie (po pszenicy, ryżu i kukurydzy), jednak udział Europy w globalnych zasiewach tego gatunku jest niewielki (około 3 proc.).

Polska rocznie importuje około 2 ml ton śruty sojowej, o wartości 4 mld zł, co stwarza duże zagrożenie związane z uzależnieniem polskiego rolnictwa od głównych eksporterów soi (Argentyny, Brazylii i USA). Ponadto około 90 proc. światowej produkcji śruty sojowej pochodzi z odmian GMO, którym niechętni są polscy konsumenci. Uprawa soi w Polsce i innych krajach Europy o klimacie umiarkowanym jest utrudniona, ze względu na fakt, że jest to roślina dnia krótkiego, o dużych wymaganiach cieplnych.

soja, pole, Sahryń

Odmiany soi polecane do uprawy w 2018 roku

Listy odmian soi zalecanych do uprawy w tym roku COBORU przygotowało dla 6 województw: lubuskiego, łódzkiego, opolskiego, podkarpackiego, śląskiego i wielkopolskiego. W największej liczbie województw, bo w 6, polecana jest...

Jak reaguje na temperaturę

Optymalna suma temperatur w trakcie wegetacji powinna wynosić ok. 1500ºC, a średnia temperatura dobowa nie powinna być niższa niż 15oC. Przy niższych wartościach temperatur następuje spowolnienie wzrostu, a rośliny nie wytwarzają nowych liści, pędów i strąków. Zero fizjologiczne wynosi 6ºC i poniżej tej temperatury następuje zahamowanie procesów życiowych.

Podczas rozwoju soi występują dwa krytyczne okresy związane z wrażliwością roślin na chłód. Pierwszy trwa od wysiewu do pełnych wschodów. W tym czasie, zbyt niskie temperatury wydłużają okres kiełkowania, wchody są spowolnione i opóźnione, a część nasion gnije i zamiera. Może to powodować konieczność wykonywania dosiewów, a w skrajnych wypadkach nawet ponownego zasiewu.

Drugi okres krytyczny występuje w fazie kwitnienia, gdzie za biologiczne minimum uważa się przedział temperatur 17-18oC, przy optimum wynoszącym 22-25oC. Spadek temperatury poniżej 10oC może wówczas spowodować, że soja w ogóle nie wejdzie w fazę kwitnienia. Mniejsze wymagania cieplne ma natomiast w okresie dojrzewania nasion (minimum 8-14oC, optimum 14-19oC).

O wrażliwości roślin na czynniki stresowe, w tym temperaturę, decydują nie tylko uwarunkowania środowiskowe, ale przede wszystkim genetyczne, dlatego tak ważny jest postęp hodowlany.

nasiona soi, ręka

Liderzy w soi

W badaniach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego prowadzonego przez COBORU w 2017 r. z odmian bardzo wczesnych i wczesnych najwyżej plonowała odmiana Bohemians, z średnio wczesnych i średnio późnych Abelina, z późnych...

Można żonglować odmianami

Aktualnie w Polsce zarejestrowanych jest 12 odmian soi: Aldana, Augusta, Mavka, Aligator, Madlen, Abelina, Erica, GL Melanie, Maja, Paradis, Petrina i Sculptor. Oprócz odmian zarejestrowanych, w obrocie nasiennym dostępne są również odmiany zarejestrowane we Wspólnotowym Katalogu Odmian (CCA). Najbardziej popularne w naszym kraju to: Annushka, Merlin i Lissabon.

Odmiany różnią się między sobą wczesnością (od bardzo wczesnych do bardzo późnych), poziomem plonowania (odmiany późniejsze na ogół wyżej plonują), w mniejszym stopniu jakością (zawartość białka waha się w przedziale 35,2-38,9 proc., tłuszczu 20,6-24,2 proc. i włókna 7,4-8,8 proc.) (tab. 1, 2). Plony soi kształtują się od 20 do 40 dt z hektara, w zależności od odmiany oraz warunków siedliskowych i termo-wilgotnościowych w danym roku.

Mimo niższego plonowania, lepiej w Polsce sprawdzają się odmiany wczesne i bardzo wczesne, ze względu na mniejsze wymagania cieplne i krótszy okres wegetacji - dojrzewają w pierwszej dekadzie września. Jest zatem większa pewność, że w porę zakończą wegetację.

Jeszcze do niedawna uprawa soi była możliwa jedynie w południowej części kraju. Obecnie, niektóre zarejestrowane odmiany są na tyle wczesne (okres wegetacyjny poniżej 130 dni), że teoretycznie możliwa jest ich uprawa niemalże w całym kraju (z wyjątkiem terenów północnych i podgórskich).

Jest nadzieja na więcej

O wzroście zainteresowania uprawą tego gatunku w naszym kraju świadczy znaczne zwiększenie liczby i powierzchni kwalifikowanych plantacji nasiennych. Prowadzone prace hodowlane, ukierunkowane na uzyskanie odmian soi o wysokiej wartości użytkowej i większej odporności na stresy, zwłaszcza chłód, a także obserwowane od wielu lat zmiany klimatu związane z wydłużaniem się okresu wegetacyjnego i wzrostem liczby dni słonecznych pozwalają przypuszczać, że soja w niedługim czasie ma szanse na rozszerzenie swojego areału uprawy w Polsce.

Tabela 1. Plon nasion oraz wczesność zarejestrowanych w Polsce odmian soi

Odmiana

Plon nasion 2016 (wz.=31,1 dt z ha) (% wzorca)

Plon nasion 2015 (wz.=19,3 dt z ha) (% wzorca)

Plon nasion 2014 (wz.=31,2 dt z ha) (% wzorca)

Wczesność odmian

Liczba dni od siewu do dojrzałości żniwnej

Aligator

117

104

121

późna

139

GL Melanie

115

101

 

późna

140

Abelina

114

109

112

średnio wczesna

136

Petrina

112

96

117

bardzo późna

143

Mavka

98

109

103

średnio wczesna

138

Sculptor

97

104

 

średnio wczesna

136

Maja

96

97

 

średnio wczesna

135

Erica

94

103

 

wczesna

129

Paradis

91

101

 

wczesna

129

Madlen

91

94

99

późna

139

Augusta

86

88

87

bardzo wczesna

128

Aldana

81

93

97

wczesna

129

Źródło: COBORU 2017

Tabela 2. Skład chemiczny oraz plon białka różnych odmian soi

Odmiana

Plon białka 2016 (wzorzec=895 kg z ha)

(% wzorca)

Plon białka 2015 (wzorzec=649 kg z ha)

(% wzorca)

Zawartość białka ogólnego

(% s.m.)

Zawartość tłuszczu surowego (% s.m.)

Zawartość włókna surowego (% s.m.)

GL Melanie

122

104

37,7

22,5

7,8

Aligator

115

102

35,8

23,9

8,4

Abelina

112

108

35,8

24,2

8,5

Petrina

107

94

35,2

23,2

8,1

Maja

101

112

38,9

23,2

7,4

Sculptor

101

103

36,6

23,0

8,5

Erica

99

102

36,9

22,8

8,3

Mavka

97

105

35,6

23,3

8,3

Paradis

94

104

37,4

23,5

8,2

Madlen

93

95

36,6

20,6

7,8

Augusta

88

88

36,7

22,2

8,0

Aldana

82

92

36,6

23,2

8,8

Źródło: COBORU 2017

  • Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 2-2018 - ZAPRENUMERUJ
Poleć
Udostępnij