Reakcja soi na stres chłodu

Poleć
Udostępnij
Autor tekstu: mgr Anna Stępień-Warda, prof. dr hab. Mariola Staniak, IUNG-PIB w Puławach | redakcja@agropolska.pl
16-04-2021,13:40 Aktualizacja: 16-04-2021,18:56
A A A
Uprawę soi w naszej szerokości geograficznej ograniczają przede wszystkim jej wymagania foto-termiczne. Soja jest rośliną ciepłolubną, dnia krótkiego, a zatem fotoperiod i temperatura to najważniejsze czynniki, które decydują o zasięgu uprawy tego gatunku. 
 
W trakcie wegetacji soi średnia dobowa temperatura powietrza nie powinna być niższa niż 15oC, a krytycznym okresem, w czasie którego soja jest szczególnie wrażliwa na niskie temperatury jest faza kwitnienia. Minimalna temperatura nie powinna być wtedy niższa niż 17-18oC (optymalna 22-25oC). 
 
soja, rośliny, niebo, Sahryń

Soja lubi fosfor i potas

Wśród rolników rośnie zainteresowanie uprawą soi. Wśród zabiegów agrotechnicznych, które mają duży wpływ na plonowanie soi, a tym samym na jej opłacalność, jest prawidłowe nawożenie mineralne. Szacuje się, że soja...
Niskie temperatury w okresie kwitnienia, czy zawiązywania strąków powodują spadek plonowania ze względu na opadanie kwiatów i młodych strąków, jak również niecałkowite ich wypełnianie. Badania przeprowadzone w Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowym Instytucie Badawczym (IUNG – PIB) w Puławach wykazały, że tygodniowe przechłodzenie roślin w fazie kwitnienia (średnia dobowa temperatura 15oC) spowodowało spadek plonu nasion soi o ok. 25%, przy czym gorzej zniosły przechłodzenie odmiany późne niż wczesne i średniowczesne. 
 
W warunkach Polski soja kwitnie na ogół w drugiej połowie czerwca, w związku z czym duże spadki temperatur w tym okresie są bardzo rzadkie, a więc i zagrożenie spadkiem plonu z tego powodu jest znikome.
 
Ważny jest start
 
Większe znaczenie mają warunki termiczne w czasie siewu soi. Warunki klimatyczne w Polsce charakteryzują się stosunkowo chłodnymi wiosnami, co z punktu widzenia wymagań termicznych soi ma duże znaczenie, dlatego optymalny termin siewu przypada na koniec kwietnia/początek maja, kiedy temperatura gleby osiągnie co najmniej 10oC. 
 
PDO, odmiany soi, COBORU, odmiany soi testowane przez COBORU, najlepiej plonujące odmiany soi, inicjatywa białkowa

Odmiany soi przetestowane przez COBORU

Dotychczas nie udało się upowszechnić uprawy soi w Polsce, ale od kilku lat obserwuje się wzrost zainteresowania tym gatunkiem, szczególnie na południu kraju. Jednym z kluczowych jest wybór odpowiedniej odmiany, bo o tym, czy i jak...
Długi okres wegetacji soi sprawia jednak, że opóźnianie siewów niesie ze sobą zagrożenie związane z dojrzewaniem roślin i ich zbiorem przed jesiennymi przymrozkami, zwłaszcza odmian późniejszych. Ponadto, siewy późną wiosną wiążą się z mniejszymi zasobami wody w glebie i gorszym kiełkowaniem nasion, a czasem ulewnymi deszczami, które zaskorupiają glebę.
 
Tak więc w niektórych latach, niezależnie od terminu wysiewu, niekorzystne wiosenne warunki mogą spowodować obniżenie obsady roślin, a w konsekwencji zmniejszyć plon soi. 
 
Termin siewu soi ma bardzo duże znaczenie, zwłaszcza w przypadku chłodnego kwietnia i maja oraz wiosennych przymrozków, które mogą występować w Polsce w tym czasie, zwłaszcza we wschodniej części kraju.
 
Tolerancyjna w okresie siewów
 
Soja może kiełkować w temperaturze 5-40oC. Badania przeprowadzone w IUNG-PIB w Puławach pokazały, że niskie temperatury po wysiewie (6oC w nocy) trwające ponad tydzień zahamowały wschody roślin, ale przy wzroście temperatury do 15oC, rośliny powschodziły dość równomiernie, a wschody były mniejsze średnio tylko o 5% w porównaniu do wschodów w warunkach optymalnych. 
 
soja, pole, niebo, Sahryń

Soja: odmiany rekomendowane 2021

W tym roku do uprawy poleca się 22 odmiany soi, w tym cztery bardzo wczesne i wczesne, trzy średnio wczesne i średnio późne, dziesięć późnych i pięć bardzo późnych. Wśród odmian rekomendowanych większość, bo trzynaście...
Trzeba jednak zaznaczyć, że zastosowano zdrowy, kwalifikowany materiał siewny, zaprawiony zaprawą przeciwgrzybiczą i zaszczepiony nitraginą (badania przeprowadzono dla 14 odmian, w tym 12 z Krajowego rejestru (KR), a dwa ze Wspólnotowego katalogu odmian (CCA). Wiosenny stres chłodu nie wpływał negatywnie na dalszy wzrost i rozwój roślin, a wręcz przeciwnie, zwiększał ich wigor i w warunkach optymalnego nawodnienia przyczyniał się nawet do lepszego plonowania większości badanych odmian.
 
Także badania amerykańskich naukowców pokazują, że wcześniejszy siew soi (w niższej temperaturze) przyczynił się do wykształcania większej liczby strąków i nasion, a w konsekwencji większego plonu nasion, w porównaniu z opóźnionym siewem. To pokazuje, że w korzystnych warunkach polowych (ciepła wiosna, optymalne opady) i przy poprawnej agrotechnice (m.in. właściwa odmiana, zdrowy materiał siewny, zaprawione i zaszczepione nasiona, dobrze przygotowane stanowisko) wcześniejszy siew soi może wpływać na zwiększenie plonu nasion.
 
Uważać na przymrozki
 
Powinna być to jednak ostrożna praktyka, zwłaszcza w chłodniejszych rejonach Polski, ponieważ można narazić soję na wiosenne przymrozki, a wtedy konieczne może być przesiewanie. 
 
powschodowe odchwaszczanie soi, Corum 502,4 SL, odchwaszczanie soi, chwasty prosowate, graminicydy,

Powschodowe odchwaszczanie soi

Soja, jako roślina uprawiana w szerokich międzyrzędziach jest szczególnie narażona na zachwaszczenie, zwłaszcza w początkowym okresie wzrostu. Większość środków zwalczających chwasty dwuliścienne można stosować tylko bezpośrednio po...
W zależności od wieku, siewki soi wytrzymują przymrozki od –2oC do nawet –6oC. Im wcześniejsza faza rozwojowa, tym większa odporność na mróz (tabela). Praktyka pokazuje, że znacznie gorsze od wiosennych chłodów dla soi są ulewne deszcze, które zwłaszcza na ciężkich glebach powodują zaskorupienie gleby i w konsekwencji problemy ze wschodami i uzyskaniem optymalnej obsady roślin, a w skrajnych przypadkach nawet niemal zupełny brak wschodów i konieczność przesiewania.
 
Coraz lesze nowe odmiany
 
Odporność soi na stres chłodu uzależniona jest także od genotypu. Postęp biologiczny sprawia, że nowe odmiany są bardziej plenne, ale także lepiej przystosowane do konkretnych warunków środowiska. W ostatnich latach prace hodowlane związane z soją prowadzone są bardzo dynamicznie nie tylko w Polsce, ale także w Europie, o czym świadczy liczba zarejestrowanych odmian. 
 
Obecnie w KR jest 32 odmiany soi, w tym 27 zostało zarejestrowanych w latach 2017-2021, zaś w CCA jest ich ponad 500! Dobór odmiany do konkretnych warunków siedliska i regionu ma bardzo duże znaczenie, ponieważ poszczególne kreacje charakteryzują się zróżnicowaną długością okresu wegetacyjnego, ale mogą także różnić się pod względem tolerancji na chłód, a zróżnicowanie to może wynosić nawet 3oC.
 

Tabela. Procent przeżycia siewek soi w zależności od fazy rozwojowej i temperatury powietrza (%)

Temperatura (oC)

Faza rozwojowa

łuk hipokotylowy

(1 tydzień po wysiewie)

w pełni rozwinięte liścienie

(2 tygodnie po wysiewie)

rozwinięty pierwszy liść trójlistkowy

(3 tygodnie po wysiewie)

2

100

94

94

4

81

56

63

6

75

19

0

8

0

0

0

Źródło: Meyer i Badaruddin (2001)

 

  • Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 3-2021 - ZAPRENUMERUJ
Poleć
Udostępnij