Suszyć czy kisić?

Poleć
Udostępnij
Autor tekstu: prof. Tadeusz Michalski UP Poznań | redakcja@agropolska.pl
24-10-2017,7:00 Aktualizacja: 24-10-2017,10:02
A A A

Z dwóch najbardziej popularnych metod konserwacji ziarna kukurydzy, suszenie pozwala je długo i bezpiecznie przechować oraz wszechstronnie wykorzystać, ale niestety, mimo wprowadzanych w suszarniach innowacji technologicznych i niższych cen oleju opałowego, wciąż jest drogie. Zdecydowanie tańsze jest zakiszanie, które niedawno jeszcze ograniczało możliwość handlowe, ale mokre zakonserwowane ziarno powoli zaczyna wkraczać na rynek.

W naszych warunkach klimatycznych ziarno kukurydzy uzyskuje pełną dojrzałość przy wilgotności 36-40 proc. Objawem uzyskania dojrzałości jest tzw. czarna plamka, widoczna u nasady wyłuskanego z kolby ziarniaka, oznaczająca koniec jego napełniania asymilatami. Nie oznacza to jeszcze gotowości omłotowej, bowiem w ujęciu całej plantacji, wiele kolb, a nawet ziaren może tę fazę osiągnąć z pewnym opóźnieniem. Jak wynika z wieloletnich badań prowadzonych na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu, optymalne warunki do zbioru kukurydzy przypadają po upływie 15-30 dni po stadium czarnej plamki. Takie opóźnienie korzystnie wpływa na zmniejszenie wilgotności ziarna, a nawet wzrost plonu. Później oczekiwać już można tylko obniżki plonów z tytułu wzrostu strat powodowanych np. przez wyleganie roślin, zwisanie kolb, czy wyjadanie ziarna przez zwierzęta.

kukurydza, ziarno, przyczepa, pole

Na progu kukurydzianych żniw

Sezon wegetacyjny roku 2017 powoli zbliża się ku końcowi. Od samego początku charakteryzował się niestandardowym przebiegiem warunków pogodowych. Miały one zarówno negatywny, jak i pozytywny wpływ na wzrost i rozwój kukurydzy,...

W jesiennych warunkach wilgotność ziarna kukurydzy rzadko spada poniżej 25 proc. Masa poomłotowa charakteryzuje się więc nadmierną wilgotnością, a ponadto zanieczyszczona jest wilgotnymi resztkami liści okrywowych, plewami i rozkruszonymi elementami rdzenia. Z tego powodu omłócone ziarno kukurydzy szybko zagrzewa się i psuje.

Tak czy inaczej, zebrane ziarno kukurydzy wymaga odpowiedniej konserwacji jedną z dwóch metod – kiszenia lub suszenia. Ziarno przeznaczone na paszę we własnym gospodarstwie najlepiej zakisić, ponieważ jest to kilkukrotnie tańsze niż suszenie. Najlepiej kisi się stosunkowo mokre ziarno (30-38 proc. wilgotności), po jego ześrutowaniu lub zgnieceniu.

W silosach, workach czy big bagach

Rozdrobnione ziarno można kisić w silosach komorowych, przejazdowych, a nawet zwykłych workach foliowych. Przy dobrym ubiciu, okryciu i uszczelnieniu, powstaje odpowiednia ilość kwasu mlekowego, doskonale konserwująca paszę. W hermetycznych warunkach zachodzi wówczas proces tzw. inertacji (samokonserwacji). Aktywność oddechowa ziarna i mikroflory powoduje, że w ciągu 10-14 godzin zużyty jest cały tlen, który zastąpiony zostaje dwutlenkiem węgla. Ustają więc procesy życiowe, choć jeszcze przez jakiś czas pracują bakterie kiszonkowe, a kwas mlekowy dodatkowo konserwuje ziarno.

suszarnia Araj

Suszenie z Arajem

W naszych warunkach klimatycznych żółte nasiona rzadko dojrzewają na tyle wcześnie, aby w jesiennym słońcu zdążyły wyschnąć w naturalny sposób do wartości wilgotności przechowalniczej. Z tego powodu rolnicy uprawiający kukurydzę na...

Na proces zakiszania warto też spojrzeć od strony późniejszego skarmiania. Ziarno przeznaczone dla bydła nie musi być dokładnie rozdrobnione, można więc je tanio zakisić, stosując wydajną metodę gniecenia. Z kolei żywienie świń wymaga, aby ziarno było bardzo dobrze rozdrobnione, a kawałki poniżej 2 mm powinny stanowić powyżej 80 proc. W przypadku, gdy ziarno przed kiszeniem zostanie tylko zagniecione, przed zadawaniem świniom trzeba je dodatkowo rozdrabniać.

Konserwacja całego ziarna kukurydzy to niewątpliwie najszybsza i najtańsza metoda konserwacji ziarna, dzięki uniknięciu czaso- i energochłonnego rozdrabniania. Zaleca się, aby do tej metody przeznaczać ziarno dość suche, o wilgotności mniejszej niż 30 proc. Przydatne są do tego silosy gazoszczelne, silosy gumowe i specjalne big-bagi. Przechowane ziarno rozdrabnia się tuż przed spasaniem.

Rozwiązania dla wielkich i małych

Dla dużych gospodarstw, polecane jest zakiszanie ziarna w rękawach foliowych. Zapewnia to uzyskanie dobrej kiszonki, niezależnie zawartości suchej masy, a nawet stopnia rozdrobnienia ziarna. Dobre ugniecenie ześrutowanego ziarna i szczelność rękawa foliowego powodują, że straty w czasie kiszenia są z reguły bardzo niskie i wynoszą 4-7 proc. Technologia ta daje dużą elastyczność w zakresie wielkości rękawów, miejsca ich składowania oraz ilości magazynowanych zbóż rocznie. Maszyny silosujące są bardzo wydajne (np. Grain Bagger – do 300 t/h) oraz względnie tanie, a oprócz mokrego ziarna kukurydzy, przydatne są do magazynowania wielu produktów sypkich, jak np. suchego ziarna zbóż i kukurydzy, produktów przetwórstwa rolno-spożywczego czy sypkich nawozów mineralnych. Koszt zakiszania w rękawie foliowym 1 tony całego ziarna kukurydzy wynosi około 25 zł, natomiast łącznie z uprzednim gnieceniem około 50-60 zł (maszyna+rękaw+paliwo+robocizna). Przy plonie 10 t ziarna/ha, koszt zagospodarowania na paszę wynosi około 250-600 zł.

kradzież hedera, Bieszczadzki Oddział Straży Granicznej, straż graniczna, przejście graniczne w Korczowej

Zbiór kukurydzy czas zacząć, a heder na... granicy

Strażnicy graniczni dokładnie przyglądają się na polsko-ukraińskich przejściach transportom maszyn rolniczych oraz elementów do nich. I są tego wymierne efekty. W Korczowej zatrzymano ostatnio część roboczą (tzw. heder) do kombajnu zbożowego...

Metoda konserwacji w rękawach ma ograniczoną przydatność dla małych gospodarstw. Przy najmniejszych rękawach o szerokości 1,5 m, minimalna ilość konserwowanego ziarna wynosi około 50 ton, co odpowiada plonom kukurydzy zebranej z 4-5 ha. Dla małych producentów lepszym sposobem konserwacji całego ziarna kukurydzy jest zakiszanie w workach big-bag, w których w zależności od wielkości, mieści się 500-900 kg ziarna. Cena jednego worka to 8-30 zł, w zależności od typu materiału i konstrukcji (jednorazowe lub z kołnierzami). Można też wykorzystać big-bagi np. po nawozach mineralnych (cena 10-12 zł). Podstawowym warunkiem jest szczelność, liczyć się więc trzeba z koniecznością włożenia do środka czystego worka foliowego.

Proces wspomóc dodatkami

Mokre ziarno kukurydzy kisi się dobrze, a kwas mlekowy zwiększa smakowitość i oddziałuje pozytywnie na przewód pokarmowy zwierząt. Lepsze i trwalsze zakiszanie można osiągnąć dodając niewielkie ilości inokulanta – najczęściej 2 g/t ziarna lub wykorzystać preparat bakteryjno-enzymatyczny (np. Laktozym).

Mokre ziarno może być konserwowane kwasami organicznymi. Najczęściej jest to kwas propionowy, ewentualnie jego mieszanina z innymi kwasami. Zapobiega to rozwojowi pleśni i bakterii w wilgotnym ziarnie i CCM. Dawkowanie zależy od stopnia wilgotności i planowanego czasu przechowywania. Przykładowo dawka Luprosilu wynosić powinna: od 6 litrów (1 miesiąc) do 10 litrów (6 miesięcy) na tonę ziarna o wilgotności 26 proc. i od 9 litrów (1 miesiąc) do 14 litrów (6 miesięcy) na tonę ziarna o wilgotności 32 proc.

Po przechowaniu ziarno można wysuszyć albo zużyć bezpośrednio na paszę. Cena środka to 10-12 zł/litr, czyli na przechowanie ziarna na 6 miesięcy koszt wyniesie 100-150 zł/ha (10 ton).

kukurydza, kolba

24 nowe odmiany kukurydzy

Krajowy rejestr odmian wkrótce wzbogaci się o 15 odmian kukurydzy zalecanych do uprawy na ziarno, o 7 mieszańców polecanych do uprawy na kiszonkę i o 2, które można wysiewać zarówno na ziarno, jak i na kiszonkę. ...

Suszenie dobrze przekalkulować

Ziarno przeznaczone do wysuszenia należy jak najszybciej wstępnie doczyścić i rozpocząć suszenie, aby się nie zagrzewało i nie psuło. Nie powinno czekać „w kolejce” do suszarni dłużej niż 48 godzin, a przy ciepłej pogodzie dobę. Suszenie ziarna jest procesem drogim, a jego koszt zależy od wilgotności ziarna, wysokości plonu, technologii suszenia oraz parametrów technicznych suszarni.

Standardowo przyjmuje się, że obniżenie wilgotności 1 t ziarna o 1 proc. (1 t/%) wymaga zużycia około 2 litrów oleju opałowego, nie licząc kosztów energii elektrycznej i włożonej pracy. Na tej bazie można oszacować koszty suszenia 1 tony ziarna oraz plonu z 1 ha. W tabeli 1 przedstawiono szacunkowe koszty suszenia ziarna w zależności od plonu i jego wilgotności:

  • koszt suszenia 1 t mokrego ziarna wyniesie około 139 zł w przypadku bardzo mokrego ziarna (wilgotność 38 proc.) i tylko 35 zł przy ziarnie prawie suchym (wilgotność 20 proc.),
  • wysuszenie 9 t mokrego ziarna z 38 proc. do 14 proc. wymaga zużycia około 432 l oleju opałowego; wysuszenie zaś z 26 proc. do 14 proc. wymaga już tylko 216 l oleju,
  • przy wilgotności 32 proc. koszt suszenia wyniesie od 940 do 1357 zł/ha, w zależności od wielkości plonu.

Zamawiając usługę, należy liczyć się ze znacznie większymi kosztami suszenia, w zależności od t/%. Przyjmując cenę wysuszenia 1 t% na 10 zł, to dla 32 proc. wilgotności koszt suszenia wyniesie od 1620 do 2340 zł/ha.

Oddając ziarno do suszenia liczyć się trzeba ze zmniejszeniem jego masy. Spodziewaną ilość ziarna wysuszonego można wyliczyć ze wzoru:

Plon ziarna wysuszonego = Y x [(100 - x1)/(100 - x2) gdzie:

Y = plon ziarna mokrego; x1 = wilgotność początkowa w proc.; x2 = wilgotność końcowa w proc.

Odstawiając do suszarni 12 t omłóconego ziarna o wilgotności 31 proc., do odbioru będzie około 9,6 t o wilgotności 14 proc. Wzór ten daje przybliżone i nieco zawyżone wyniki, ponieważ przy dokładnych obliczeniach należy uwzględnić odseparowane zanieczyszczenia ziarna oraz pewien ubytek masy powstający na skutek wewnętrznych zmian w ziarnie i strat z tytułu pokruszenia.

mapa plonu, kukurydza

Kukurydza nie zawiodła w 2016 roku

Jak pokazały badania PDO kukurydza w 2016 roku wydała duży plon zarówno w uprawie na ziarno, jak i na kiszonkę. Porównując do plonów w 2015 roku rolnicy powinni być zadowoleni z osiągniętych wyników. Aby jednak osiągnąć...

Koszty mogą być niższe

Biorąc pod uwagę wysokie koszty suszenia, należy dążyć, aby przy omłocie ziarno miało wilgotność 20-26 proc. Jest to możliwe przy uprawie odmian wczesnych, właściwej agrotechnice i dobrym przebiegu pogody. Wprawdzie plony tych odmian są nieco niższe niż grup późniejszych, ale w ostatecznym rachunku uprawa ich jest opłacalna, ze względu na niższe koszty suszenia. Uprawa wczesnych odmian ma również inne zalety: mniejsze ryzyko uprawy, korzystniejsza pogoda w czasie zbioru, łatwiejsza organizacja prac oraz lepsza jakość ziarna.

Duże znaczenie dla obniżki kosztów mają także parametry techniczne i organizacja pracy suszarni, a w szczególności: zmniejszenie energochłonności, poprawa izolacji cieplnej i dwuetapowe suszenie. Dzisiaj w nowoczesnych suszarkach zużycie oleju opałowego nie powinno przekraczać 1,5 litra oleju opałowego na jeden t% odparowanej wody.

  • Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 10-2017 - ZAPRENUMERUJ
Poleć
Udostępnij